Trước khi đi sâu vào chủ đề chu kỳ tâm lý thị trường tiền điện tử (crypto), hãy cùng plex coin tech chiêm nghiệm câu nói bất hủ của nhà đầu tư huyền thoại Warren Buffett:
Hãy tham lam khi người khác sợ hãi, và hãy sợ hãi khi người khác tham lam – Warren Buffett
Điều thú vị là câu nói này đề cập đến khía cạnh cảm xúc thay vì lý trí trong đầu tư. Bài viết này sẽ giúp bạn biết được:
- Cách thức để kiểm soát “cảm xúc” trong các quyết định đầu tư.
- Làm thế nào để biến thách thức cảm xúc thành lợi thế cho thành công.
Ít ai dám thừa nhận, nhưng cảm xúc thường chi phối mạnh mẽ đến các quyết định đầu tư của chúng ta.
Học cách dự đoán và kiểm soát cảm xúc là một trong những nỗ lực quan trọng nhất đối với bất kỳ nhà đầu tư nào.
Mô hình đầu tư cổ điển giả định rằng:
- Nhà đầu tư luôn đưa ra quyết định dựa trên lý trí và nhắm đến lợi nhuận dài hạn với mức độ rủi ro được kiểm soát tốt nhất.
Tuy nhiên, thực tế lại cho thấy:
- Phần lớn nhà đầu tư thường tập trung vào lợi nhuận ngắn hạn và đưa ra những quyết định “phản tác dụng” với mục tiêu tích lũy tài sản dài hạn.
Khoảng cách hành vi (The Behavior Gap)
Nguyên nhân sâu xa dẫn đến những “quyết định sai lầm” này chính là yếu tố cảm xúc mà nhà đầu tư phải đối mặt và kiểm soát trong suốt hành trình đầu tư.
Có nhiều nghiên cứu về tài chính hành vi cho thấy rằng:
- Nhu cầu tìm kiếm sự an toàn về mặt cảm xúc khiến nhà đầu tư mất đi trung bình 2-3% lợi nhuận mỗi năm.
Sự thiếu hụt này được gọi là “khoảng cách hành vi”, xuất phát từ thực tế là các quyết định tài chính tối ưu cho dài hạn thường khó được chấp nhận trong ngắn hạn.
Đừng xem thường con số 2-3%. Một nhà đầu tư đạt mức lợi nhuận 7%/năm, thay vì 4%, sẽ có số tài sản gấp đôi sau 25 năm.
Đối với một số nhà đầu tư, chẳng hạn như những người mua coin ở đỉnh giá hoặc bán ở đáy giá, khoản thiệt hại có thể còn lớn hơn rất nhiều.
Do đó, hiểu rõ những cung bậc cảm xúc chi phối các giai đoạn khác nhau của chu kỳ tâm lý thị trường tiền điện tử là vô cùng cần thiết.
Bằng cách xác định những thời điểm chúng ta dễ bị cảm xúc chi phối, ta có thể chuẩn bị tốt hơn để vượt qua những khó khăn ngắn hạn, hướng đến lợi ích lâu dài.
Biểu đồ chu kỳ tâm lý thị trường điển hình
Biểu đồ dưới đây mô tả các trạng thái cảm xúc thường thấy trong một chu kỳ tâm lý thị trường.
Giai đoạn 1: Nghi ngờ
Thời điểm lý tưởng nhất để bắt đầu hành trình đầu tư là giai đoạn thị trường bị bao trùm bởi sự “nghi ngờ”.
Bởi vì “nghi ngờ” là trạng thái mặc định của hầu hết các nhà đầu tư.
Thông thường, nỗi sợ rủi ro và sai lầm thường lớn hơn nỗi sợ bỏ lỡ cơ hội.
Trong tài chính hành vi, hiện tượng này được gọi là ác cảm mất mát, thể hiện xu hướng né tránh thua lỗ hơn là mong muốn thu được lợi nhuận của các nhà đầu tư cá nhân.
Nói cách khác, mất 10 triệu đồng sẽ gây ra cảm giác ĐAU ĐỚN hơn là việc kiếm được 10 triệu đồng.
Bạn có thể hình dung đường nối giữa các điểm trong biểu đồ đại diện cho biến động giá tài sản khi nền kinh tế trải qua giai đoạn tăng trưởng và suy thoái.
Lịch sử đã chứng minh chu kỳ cảm xúc bắt đầu khi các nhà đầu tư thu được lợi nhuận cao nhờ việc “bắt đáy” thành công và đạt đỉnh điểm khi toàn bộ thị trường rơi vào trạng thái hưng phấn. Khi nỗi sợ hãi xuất hiện, thị trường trở nên tiêu cực và cuối cùng chạm đáy khi tâm lý sợ hãi bao trùm.
Xu hướng tâm lý “sợ lỗ hơn muốn lời” mang ý nghĩa vô cùng thú vị đối với các nhà đầu tư!
Nó cho thấy rằng ở trạng thái “mặc định”, tất cả chúng ta đều là những người né tránh rủi ro. Mặc dù điều này có lợi cho sự sinh tồn, nhưng lại là rào cản trong đầu tư.
Một trong những biểu hiện rõ ràng nhất của tâm lý ác cảm mất mát là không đầu tư hết số tiền mình có (giữ tiền mặt hoặc đầu tư vào các kênh có lãi suất thấp, ít rủi ro).
Mặc dù điều này mang lại cảm giác an toàn vì bạn không thể mất những gì mình không đầu tư…
…nhưng thực chất, bạn đang đánh đổi lợi nhuận dài hạn để có được sự an toàn về mặt cảm xúc trong ngắn hạn.
Giai đoạn 2: Từ hy vọng đến hưng phấn phi lý
Khi thị trường tài chính phát triển và nền kinh tế khởi sắc, tâm lý “nghi ngờ” ban đầu sẽ dần biến mất.
Minh chứng rõ ràng nhất là sự xuất hiện của những câu chuyện thành công “được thêu dệt”, tin tức về những kỷ lục mới trên thị trường…
…và những câu chuyện “thành công nhờ crypto” từ bạn bè, đồng nghiệp.
Những yếu tố này có thể dễ dàng tác động đến cảm xúc của bạn.
Tại thời điểm này, “nỗi sợ thất bại” sẽ nhanh chóng chuyển thành “nỗi sợ bỏ lỡ cơ hội” (FOMO).
Một số nhà đầu tư có kinh nghiệm sẽ nhận ra xu hướng tăng trưởng của thị trường theo chu kỳ, đặc biệt là ở những đồng coin đã theo dõi trước đó.
Lúc này, nhà đầu tư bắt đầu mua vào đồng coin tiềm năng với hy vọng giá sẽ tăng trong tương lai gần.
Giai đoạn 3: Lạc quan
- Thanh khoản thị trường tăng mạnh, thể hiện qua khối lượng giao dịch lớn trong ngày.
- Lực mua áp đảo, giá coin tăng nhanh chóng.
- Dòng tiền đổ vào thị trường ngày càng nhiều.
- Nhà đầu tư cực kỳ lạc quan về triển vọng của doanh nghiệp.
- Đây là giai đoạn thu hút đông đảo nhà đầu tư mới (F0) tham gia thị trường.
Giai đoạn 4: Niềm tin
- Những nhà đầu tư tham gia từ giai đoạn trước đã thu được lợi nhuận, nhưng họ vẫn tiếp tục đặt niềm tin vào tiềm năng tăng trưởng của đồng coin.
- Nhiều người sẵn sàng rót thêm tiền vào danh mục, mua thêm đồng coin mà họ lựa chọn.
Giai đoạn 5: Cảm xúc
- Trong giai đoạn này, thị trường thường xuất hiện nhiều thông tin tích cực, tác động mạnh mẽ đến cảm xúc của nhà đầu tư.
- Thực tế, tiền điện tử phản ánh kỳ vọng về tương lai.
- Những thông tin tích cực này đã được phản ánh vào giá từ giai đoạn lạc quan trước đó.
- Giai đoạn này tiếp tục thu hút dòng tiền và số lượng nhà đầu tư mới gia tăng.
Giai đoạn 6: Hưng phấn
Từ cảm xúc tích cực chuyển sang hưng phấn là một bước rất ngắn.
Ở giai đoạn này, thị trường đang trải qua đợt tăng giá mạnh mẽ.
Nhiều nhà đầu tư đạt được mức lợi nhuận vượt kỳ vọng, họ cảm thấy “tự tin” vào khả năng “thiên bẩm” của mình (đặc biệt là các nhà đầu tư F0).
Không ít nhà đầu tư “bỏ tất cả trứng vào một giỏ” và sử dụng đòn bẩy tài chính (vay margin) để gia tăng tỷ lệ lợi nhuận. Họ tin rằng mình sẽ bỏ lỡ cơ hội nếu không hành động ngay lập tức.
Trong trạng thái hưng phấn, nhà đầu tư thường bỏ qua những yếu tố quan trọng của một khoản đầu tư, chẳng hạn như các yếu tố cơ bản của doanh nghiệp…
…và do đó, có thể đặt niềm tin vào những đồng coin có nền tảng yếu kém.
Điều này làm tăng đáng kể rủi ro và khả năng mất vốn.
Ngược lại, một số nhà đầu tư chuyên nghiệp sẽ nhận ra đây là đỉnh sóng và chốt lời.
Giai đoạn 7: Thỏa mãn
- Thị trường bắt đầu đi ngang, nhưng đa số các nhà đầu tư F0 không nhận ra vì đang thỏa mãn với khoản lợi nhuận thu được nhanh chóng.
- Các thông tin tích cực vẫn được tung ra, dòng tiền tiếp tục chảy vào thị trường crypto.
- Nhà đầu tư mua coin ở giai đoạn này thường rơi vào tình trạng “đu đỉnh”.
Giai đoạn 8: Lo ngại
- Thị trường bắt đầu có xu hướng giảm (downtrend), lợi nhuận của nhiều nhà đầu tư cũng giảm theo.
- Tâm lý lo lắng dần xuất hiện, nhưng nhiều người vẫn chưa dám đưa ra quyết định với danh mục đầu tư của mình.
Giai đoạn 9: Từ chối
- Tài khoản thua lỗ, mức lỗ ngày càng tăng, nhưng bạn không muốn cắt lỗ vì không tin thị trường đang bước vào giai đoạn điều chỉnh.
- Bạn hy vọng vào khả năng phục hồi của thị trường sau một vài phiên giảm điểm.
- Lúc này, bạn có xu hướng thực hiện các giao dịch “gỡ gạc” – mua thêm coin với hy vọng bù đắp khoản lỗ trước đó (ví dụ: trung bình giá).
- Bạn mong muốn thoát khỏi cảm giác thua lỗ càng sớm càng tốt, và để làm được điều đó, bạn bắt đầu giao dịch nhiều hơn.
Nguy hiểm hơn, việc cố gắng “gỡ gạc” có thể khiến bạn giao dịch quá mức cần thiết, làm tăng chi phí giao dịch.
Mức độ căng thẳng cũng gia tăng và bạn có nguy cơ tiếp tục đưa ra những quyết định sai lầm.
Nếu mọi thứ không diễn ra như mong đợi…
Hãy tạm dừng giao dịch trong vài ngày, dành thời gian xem xét lại sai lầm và tìm ra giải pháp khắc phục để đảm bảo thành công trong những lần giao dịch tiếp theo!
Đừng bao giờ “bắt dao rơi”!!!
Giai đoạn 10: Sợ hãi
- Giá coin giảm mạnh trong nhiều phiên liên tiếp, nếu tăng thì cũng chỉ tăng nhẹ rồi lại giảm sâu.
- Bạn bắt đầu lo sợ khi số vốn đầu tư ngày càng teo tóp.
Giai đoạn 11: Tuyệt vọng
- Tài khoản âm nặng, thậm chí lỗ hơn 50%.
- Lúc này, cắt lỗ cũng không còn ý nghĩa, bạn rơi vào trạng thái tuyệt vọng, chỉ mong muốn gỡ lại được vốn.
Giai đoạn 12: Hoảng loạn
- Thị trường bước vào giai đoạn giảm giá mạnh (thị trường con gấu).
- Nhiều tài khoản bị “call margin” và bán giải chấp, gây tâm lý hoang mang, hoảng loạn cho nhà đầu tư.
Giai đoạn 13: Bán tháo
- Trong trạng thái hoảng loạn, nhiều nhà đầu tư bắt đầu bán tháo coin bất chấp mức giá thấp. Điều này càng khiến cho thị trường giảm sâu hơn.
Giai đoạn 14: Thất vọng
- Thị trường tiếp tục giảm điểm.
- Nhà đầu tư cảm thấy không còn hy vọng “về bờ”, tâm lý trở nên tiêu cực.
- Nhiều người cảm thấy bất mãn, có lời lẽ tiêu cực về doanh nghiệp, ban lãnh đạo và thị trường. Họ cho rằng thị trường Crypto là canh bạc, không phải kênh đầu tư.
Giai đoạn 15: Rời bỏ thị trường
- Mất niềm tin vào thị trường, nhà đầu tư cảm thấy hối tiếc, ân hận và tự hứa sẽ không bao giờ “đụng” đến crypto nữa.
- Thanh khoản thị trường gần như cạn kiệt vì không còn ai mua và nhà đầu tư cũng không còn bán ra ở mức giá thấp.
Giai đoạn 16: Mất niềm tin
- Thị trường crypto không còn là kênh đầu tư hấp dẫn.
- Dòng tiền dịch chuyển sang các kênh đầu tư an toàn hơn như gửi tiết kiệm.
- Nhà đầu tư hoàn toàn mất niềm tin vào crypto.
Đối với nhà đầu tư chuyên nghiệp, giai đoạn 15 và 16 là thời điểm lý tưởng để “bắt đáy”, khởi đầu cho chu kỳ mới với tâm lý nghi ngờ chiếm ưu thế.
3 cách giúp bạn kiểm soát cảm xúc khi đầu tư
1. Thiết lập kế hoạch đầu tư cho riêng mình
Để kiểm soát cảm xúc hiệu quả…
- Hãy xây dựng chiến lược đầu tư dựa trên nhu cầu và kiến thức crypto currency của bản thân.
- Xác định rõ ràng mức độ chấp nhận rủi ro, điểm vào/ra lệnh.
- Liên tục đánh giá và điều chỉnh chiến lược để đảm bảo bạn đang đi đúng hướng.
2. Chắt lọc thông tin trên thị trường Crypto
Cảm xúc có thể bị chi phối bởi những “ồn ào” trên thị trường crypto.
Cho dù thị trường đang tăng hay giảm, bạn luôn phải tiếp nhận thông tin từ báo chí, phương tiện truyền thông, các nhóm chat đầu tư…
Không phải tất cả thông tin trên thị trường đều vô dụng, nhưng việc tiếp nhận thông tin một cách “vô tội vạ” có thể ảnh hưởng đến chiến lược và quyết định đầu tư của bạn.
Vì vậy, hãy học cách chắt lọc thông tin để kiểm soát cảm xúc. Khi bạn cảm thấy hoang mang, hãy xem lại biểu đồ chu kỳ tâm lý thị trường để đưa ra quyết định sáng suốt hơn.
3. Suy nghĩ một cách logic
Tư duy logic giúp bạn kiểm soát cảm xúc hiệu quả.
Đây là yếu tố cực kỳ quan trọng, quyết định sự thành công của một khoản đầu tư.
Đừng bao giờ mua coin nếu bạn không hiểu rõ về nó!
Khi suy nghĩ logic, bạn sẽ có xu hướng đưa ra quyết định hợp lý hơn.
Hãy luôn tự hỏi liệu quyết định của bạn được thúc đẩy bởi cảm xúc hay dựa trên những phân tích, đánh giá logic.
Lời kết
Là con người, chúng ta không thể tách rời cảm xúc!
Tuy nhiên, trong đầu tư, hãy cố gắng loại bỏ yếu tố cảm xúc và tiếp cận các khoản đầu tư một cách kỷ luật.
Trên đây là toàn bộ thông tin về chu kỳ tâm lý thị trường. Chúc bạn thành công trên con đường đầu tư crypto.
Xem thêm:
