Ethereum hiện đang thống trị lĩnh vực giải pháp layer 2 với tốc độ phát triển đáng kinh ngạc. Vậy, Layer 2 là gì và làm thế nào để nắm bắt cơ hội trong mảng tiềm năng này? Hãy cùng plex coin tìm hiểu trong bài viết này nhé.
Layer 2 là gì?
Layer 2 (L2) là thuật ngữ crypto chung cho các giải pháp được xây dựng trên Layer 1 (L1) của một blockchain. L2 kế thừa các đặc tính của L1 và có mục tiêu chính là mở rộng quy mô cho blockchain, giúp xử lý nhiều giao dịch hơn với tốc độ nhanh hơn và chi phí thấp hơn.
Nhiều người lầm tưởng rằng Layer 2 chỉ dành riêng cho Ethereum, nhưng thực tế không phải vậy. Bất kỳ blockchain nào muốn đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của người dùng đều có thể phát triển giải pháp Layer 2 cho riêng mình.
Ví dụ, Bitcoin có Lightning Network giúp cải thiện tốc độ giao dịch đáng kể. Cộng đồng BNB Chain cũng đang lên kế hoạch mở rộng mạng lưới bằng cách triển khai các giải pháp Layer 2. Trong tương lai, sẽ còn nhiều blockchain khác áp dụng công nghệ Layer 2 để nâng cao hiệu suất và khả năng mở rộng.
Vì sao sự ra đời của Layer 2 là cần thiết?
Sự xuất hiện và phát triển của Layer 2 là điều tất yếu đối với các blockchain hiện nay. Ethereum, dù thành công trong việc thu hút người dùng và giá trị, nhưng lại vấp phải hạn chế về khả năng mở rộng. Phí gas cao và tình trạng tắc nghẽn mạng lưới vào giờ cao điểm khiến người dùng Ethereum gặp nhiều khó khăn.
Trên thực tế, không chỉ Ethereum, nhiều blockchain khác như Bitcoin, BNB Chain, Polygon hay Avalanche đều đối mặt với bài toán mở rộng quy mô. Bitcoin chỉ xử lý được trung bình 7 giao dịch mỗi giây, trong khi các blockchain còn lại cũng thường xuyên bị tắc nghẽn khi nhu cầu giao dịch tăng cao. Chính những hạn chế này đã thúc đẩy sự phát triển của các giải pháp mở rộng, trong đó Layer 2 là một trong những giải pháp hiệu quả và được chú ý nhất.
Lợi ích vượt trội của Layer 2 cho Blockchain
Layer 2 là giải pháp mang đến nhiều lợi ích cho hệ sinh thái blockchain, giúp giải quyết các vấn đề về khả năng mở rộng và cải thiện trải nghiệm người dùng.
Thứ nhất, Layer 2 giúp tăng đáng kể khả năng xử lý giao dịch, giảm thiểu tình trạng tắc nghẽn mạng lưới thường gặp ở Layer 1. Điều này giúp người dùng thực hiện giao dịch nhanh chóng và thuận tiện hơn, đặc biệt trong thời gian cao điểm.
Thứ hai, công nghệ Layer 2 cho phép gộp nhiều giao dịch nhỏ thành một giao dịch lớn duy nhất để xử lý trên Layer 1. Cách thức này giúp giảm đáng kể phí gas cho người dùng, đồng thời làm cho blockchain trở nên dễ tiếp cận hơn với nhiều đối tượng.
Điều đặc biệt là Layer 2 không hề đánh đổi các đặc tính quan trọng của blockchain như bảo mật hay phi tập trung để đạt được sự mở rộng. Do được phát triển trên Layer 1, Layer 2 vẫn kế thừa các đặc tính này một cách an toàn và hiệu quả.
Cuối cùng, Layer 2 cho phép phát triển các mạng lưới chuyên dụng, phù hợp với mục đích và nhu cầu sử dụng cụ thể. Các mạng lưới này có thể hoạt động độc lập trên Layer 2 và đạt được khả năng mở rộng lớn mà không ảnh hưởng đến hiệu suất của Layer 1.
Thực trạng hiện tại của Layer 2
Layer 2 được xem là chìa khóa mở ra khả năng mở rộng cho các blockchain, thậm chí trở thành tiêu chí bắt buộc để Layer 1 hiện thực hóa tham vọng của mình. Tuy nhiên, cần nhớ rằng Layer 2 được xây dựng dựa trên Layer 1 và thừa hưởng các đặc tính của nó. Vì vậy, sự thành công của Layer 2 phụ thuộc rất lớn vào giá trị và sức hút của chính Layer 1 mà nó được phát triển.
Phát triển Layer 2 cho một blockchain Layer 1 không có người dùng cũng giống như giải một bài toán không tồn tại. Để đánh giá tiềm năng thực sự của một giải pháp Layer 2, cần phân tích kỹ lưỡng tình trạng hiện tại của blockchain Layer 1 tương ứng. Một Layer 1 sôi động với cộng đồng người dùng lớn mạnh và nhu cầu sử dụng cao sẽ là nền tảng vững chắc cho sự phát triển bùng nổ của Layer 2.
Layer 1 không hỗ trợ smart contract
Bitcoin là ví dụ điển hình cho Layer 1 không hỗ trợ hợp đồng thông minh (smart contract). Để giải quyết hạn chế về khả năng mở rộng, Bitcoin đã phát triển Lightning Network – một giải pháp Layer 2 sử dụng cơ chế kênh thanh toán (payment channels).
Mỗi kênh thanh toán trên Lightning Network có thể xử lý trung bình từ 250 đến 500 giao dịch mỗi giây. Đặc biệt, số lượng kênh tham gia vào mạng lưới là không giới hạn. Với số lượng kênh hiện tại, về mặt lý thuyết, Lightning Network có khả năng xử lý từ 20 đến 40 triệu giao dịch mỗi giây, một con số ấn tượng so với khả năng xử lý của Layer 1 Bitcoin.
Dù Lightning Network có tiềm năng xử lý lượng giao dịch khổng lồ, con số lý thuyết đó chỉ khả thi khi Bitcoin được sử dụng thanh toán rộng rãi trên thực tế. Bài toán đặt ra cho Lightning Network là làm sao phổ cập hóa việc ứng dụng Bitcoin vào thanh toán ở quy mô lớn. Nếu Bitcoin không được chấp nhận rộng rãi hoặc mạng lưới Bitcoin đi theo hướng phát triển khác, Lightning Network sẽ mất đi giá trị cốt lõi. Bởi lẽ, bản chất của giải pháp kênh thanh toán chủ yếu phục vụ cho mục đích thanh toán.
Có thể nói, Lightning Network là con đường một chiều mà Bitcoin đã lựa chọn. Thành công của Lightning Network sẽ đưa Bitcoin trở thành đồng tiền được chấp nhận rộng rãi trên toàn cầu. Ngược lại, nếu thất bại, Bitcoin có nguy cơ bị bỏ xa bởi các đối thủ, đặc biệt là các blockchain hỗ trợ hợp đồng thông minh đang phát triển với tốc độ chóng mặt.
Layer 1 hỗ trợ smart contract
Ethereum hiện đang dẫn đầu về giá trị tài sản khóa (TVL) so với các blockchain khác, thậm chí các giải pháp Layer 2 của Ethereum cũng nằm trong top 10 blockchain có TVL cao nhất. Điều này cho thấy sức hút mạnh mẽ của hệ sinh thái Ethereum đối với người dùng và các nhà phát triển.
Mặc dù phần lớn các blockchain Layer 1 khác vẫn chưa có giải pháp Layer 2, một số cộng đồng đã đề xuất phát triển công nghệ này cho blockchain của mình. Điển hình là cộng đồng BNB Chain, với đề xuất triển khai giải pháp Zk Rollup nhằm tăng cường khả năng mở rộng và sidechain để phục vụ các mục đích riêng biệt.
Ethereum hiện đang giữ vai trò dẫn dắt trong lĩnh vực giải pháp Layer 2. Mỗi bước đi của Ethereum đều có tác động lớn đến sự phát triển của các blockchain khác. Trong số các giải pháp mở rộng Ethereum, Rollup được đánh giá là tiềm năng nhất hiện nay.
Chính vì vậy, các dự án ứng dụng công nghệ Rollup đang thu hút được sự quan tâm lớn từ cộng đồng và thu hút một lượng giá trị khổng lồ. Rollup cũng nhận được sự ủng hộ mạnh mẽ từ cộng đồng Ethereum và được xem là hướng đi chiến lược trong tương lai.
Rollup, một giải pháp layer 2 đang được ưa chuộng
Có hai hướng tiếp cận chính là Optimistic rollups và Zk rollups.
1. Zk rollups
ZK rollups được xem là giải pháp layer 2 hoàn thiện hơn do khả năng mở rộng mạng lưới vượt trội và tăng cường bảo mật. Tuy nhiên, độ khó kỹ thuật cao khiến các dự án ZK rollups hiện tại chưa thể hỗ trợ EVM (máy ảo Ethereum). Điều này đồng nghĩa với việc họ phải tự phát triển sản phẩm từ đầu, dẫn đến việc tiếp cận tệp người dùng lớn của Ethereum gặp nhiều hạn chế.
Mặc dù vậy, với những ưu điểm vượt trội, ZK rollups vẫn thu hút được sự chú ý và giá trị từ các dự án nổi bật như dYdX, Loopring, ZkSync. Đặc biệt, ZkSync đã công bố kế hoạch ra mắt ZkEVM, một layer 2 riêng biệt sử dụng ZK rollups và hỗ trợ EVM vào cuối năm 2022. Sự kiện này hứa hẹn sẽ mở ra một chương mới cho ZK rollups, giúp chúng tiếp cận dễ dàng hơn với hệ sinh thái Ethereum rộng lớn.
2. Optimistic rollups
Hiện tại, các giải pháp layer 2 sử dụng Optimistic rollups đang chiếm ưu thế về giá trị tài sản được khóa (TVL) so với các giải pháp khác. Trong số đó, Arbitrum One và Optimism nổi lên như hai cái tên sáng giá, bỏ xa các đối thủ cạnh tranh về sức hút.
Arbitrum là một bộ giải pháp mở rộng layer 2 được phát triển bởi Offchain-labs, với mục tiêu giải quyết triệt để tình trạng tắc nghẽn trên mạng lưới Ethereum. Sự thành công của Arbitrum One và Optimism cho thấy tiềm năng to lớn của Optimistic rollups trong việc mở rộng quy mô cho Ethereum, ít nhất là trong thời điểm hiện tại.
Hệ sinh thái của Arbitrum hiện tại gồm có:
Arbitrum One: sản phẩm chủ lực của Arbitrum và là giải pháp layer 2 sử dụng công nghệ Optimistic Rollups, dự kiến sẽ được nâng cấp lên Arbitrum Nitro trong thời gian tới để cải thiện hiệu suất nền tảng.
Arbitrum Nova: là một blockchain độc lập, tập trung vào mảng game và mạng xã hội, được phát triển dựa trên công nghệ AnyTrust và chia sẻ chung codebase với Arbitrum Nitro.
Cả Arbitrum One và Optimism hiện đang là hai giải pháp layer 2 sử dụng công nghệ Optimistic Rollups hàng đầu, thu hút lượng lớn giá trị và dự án phát triển. Arbitrum One hiện đang dẫn đầu về giá trị tài sản được khóa (TVL), trong khi Optimism cũng không hề kém cạnh với một hệ sinh thái sôi động không kém. Sự phát triển mạnh mẽ của cả hai nền tảng cho thấy tiềm năng to lớn của Optimistic Rollups trong việc mở rộng quy mô cho Ethereum.
Dự tính về Layer 2
Lộ trình phát triển của Ethereum đang tập trung mạnh mẽ vào giải pháp Rollup, cùng với sự bùng nổ của các giải pháp layer 2 hiện nay, cho thấy một tương lai đầy hứa hẹn cho công nghệ này. Các dự án tiên phong như Arbitrum và Optimism, nếu tiếp tục giữ vững thị phần và phát triển mạnh mẽ, sẽ tạo động lực cho làn sóng layer 2 mới, sử dụng cả Optimistic Rollups và Zk Rollups, tham gia vào cuộc đua. Điều này hứa hẹn mở ra nhiều cơ hội đầu tư hấp dẫn và thu hút dòng tiền đổ vào thị trường.
Điều thú vị là các giải pháp layer 2 không chỉ giới hạn ở Ethereum mà hoàn toàn có thể được triển khai trên các blockchain khác như BNB Chain, Solana, Polygon… Tuy nhiên, bản chất của layer 2 là giải quyết bài toán mở rộng cho layer 1. Do đó, chỉ những layer 1 sở hữu giá trị thực sự và sức hút mạnh mẽ mới có thể tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững của layer 2.
Trong bối cảnh đó, cross-chain bridge nổi lên như một “chiếc xẻng” hữu hiệu giúp khai phá tiềm năng của “mỏ vàng” layer 2. Khi ngày càng nhiều layer 2 xuất hiện với hàng loạt cơ hội mới, nhu cầu sử dụng cross-chain bridge sẽ tăng cao. Các dự án sở hữu mô hình hoạt động hiệu quả và chiến lược tiếp thị thông minh sẽ nắm giữ lợi thế cạnh tranh đáng kể.
Tuy nhiên, bên cạnh những tiềm năng to lớn, thị trường cross-chain bridge cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro, đặc biệt là các vụ tấn công mạng. Thực tế cho thấy, các dự án cross-chain bridge hiện đang là “miếng mồi ngon” cho hacker với nhiều vụ tấn công gây thiệt hại nặng nề cho người dùng. Nguy cơ về các vụ tấn công bridge dự kiến vẫn sẽ là một thách thức lớn trong tương lai.
Tổng kết
Trên đây là toàn bộ thông tin về Layer 2 là gì. Để mở rộng quy mô của blockchain layer 1, các giải pháp layer 2 đóng vai trò quan trọng. Ethereum hiện là “người dẫn đầu” trong việc phát triển các giải pháp layer 2, điển hình là Rollup. Cuộc đua giữa các giải pháp layer 2 dự đoán sẽ ngày càng gay gắt trong tương lai.
Xem thêm:
